Deprem çocuklara nasıl anlatılır? Uzman Psikolog Sümeyye Üstün anlatıyor

23 Nisan Çarşamba günü İstanbul’da gerçekleşen deprem sonrası milyonlarca çocuk ve yetişkin bu durumdan etkilendi. Kimileri kaygı, korku ve panik duygularını daha şiddetli yaşadı. Kimi çocuk ise duruma anlam vermekte zorlandı ve belirgin duygusal tepkiler verdi. Çocukların kaygılarını gidermek adına Uzman Psikolog Sümeyye Üstün, depremin çocuklara nasıl anlatılacağını ve güven duygusunun temellerini anlattı.

Ülkemizi yasa boğan 6 Şubat depreminin üstünden daha çok da zaman geçmeden yaşanan bu olayda, benzer bir durumun oluşabileceği korkusu birçokları için dayanılması zor bir boyuta ulaştı.

TEMEL GÜVEN DUYGUSU

Deprem, temel güven ve dünyanın adil olduğuna dair temel inancı sarsan önemli bir olaydır. Temel güven duygusu, ilk doğumumuzdan itibaren annemizle olan ilişkimizle gelişen ve hayatımızı şekillendiren asli bir duygudur. Bu temel güven duygusuyla birlikte dünyanın adil olduğuna dair bir inanç geliştiririz.

Başımıza gelenleri adil bir şekilde karşılayabilmek için hayat boyu bu güvene ihtiyaç duyarız. Bu tıpkı bir binanın temeline benzer. Zemine inşaat yapılabilmesi için temelin güçlü olması şarttır. Bu zemin sarsıldığında üzerine inşa edilmiş her şey sarsılır ve hatta yıkılabilir.

Gerçeklikte bir doğal afetin gerçekleşmesi de tıpkı bunun gibi sarsıcı ve yıkıcı etki yapabilir. Çocuklar söz konusu olduğunda ise durum biraz daha hassaslaşabilir. Çünkü çocuklar güven ve adalet duygusu geliştirmek için yetişkinlere ihtiyaç duyarlar. Bu duyguların eksildiği yerde ise baş etme mekanizmaları devreye girer.

Şanslıyız ki, böyle olumsuz duygularla baş edebilmek için yapabileceklerimiz vardır.

NE YAŞADIĞIMIZI BİLMEK KAYGIYI AZALTIR

Dürüst olmak en önemli konudur. Ne yaşadığımızı bilmek kaygıyı azaltır. Deprem bir doğa olayıdır ve üzerinde bir kontrolümüz yoktur.

Öte yandan depremin gerçekleşebileceğini, bunun normal olduğunu ve depremin neden olduğunu çocuklara anlatabiliriz. Böylece zihinde oluşan boşluklar ve anlamsızlıklar tamamlanır ve kaygı azalır.

Anaokulu düzeyindeki çocuklara depremi anlatmak:

Anaokulu düzeyindeki küçük çocuklara somut benzetmeler, oyunlar ve animasyonlar aracılığıyla anlatmak daha iyi kavramalarını sağlar. Örneğin zaman zaman yerin sıkışabileceği ve nefes almaya ihtiyaç duyabileceği söylenebilir. Yer nefes verdiğinde biraz sallantının olabileceği söylenebilir. Bu korkutucu olsa da zarar görmemek için alabileceğimiz önlemler olduğu söylenmelidir.

İlkokul ve ortaokul düzeyindeki çocuklara depremi anlatmak:

İlkokul, ortaokul düzeyi gibi daha büyük çocuklar ise daha bilimsel açıklamaları anlayabilir ve bunlara ihtiyaç duyarlar. Onlara fay hatlarını, yer hareketlerini ve bunların oluşma sebeplerini bilimsel olarak görsellerle anlatabilirsiniz.

Psikolog Sümeyye Üstün depremin etkilerini çocuk psikoloji açısından değerlendiriyor.

ÇOCUKLARINIZLA DEPREM İÇİN EYLEM PLANLARI OLUŞTURUN

Bir deprem çantası hazırlamak, çök-kapan-tutun pozisyonu almak, güvenli alanın neresi olduğu, kaçış planları, vb. yapılmalıdır. Böylece ani bir sallantıda küçük çocuklar da yetişkinler de ne yapacaklarını bilir ve nispeten daha sakin kalabilirler.

ÇOCUKLARINIZI OLUMSUZ MEDYA HABERLERİNDEN UZAK TUTUN

Çocuklarınızı medyadaki deprem ve etkileri ile ilgili olumsuz görsel ve anlatılara maruz bırakmayın. Bu demek değildir ki çocukları olabileceklere kör yetiştirelim. Fakat her şeyin fazlası travmatik etki oluşturur. Çocukların korkularının büyümesine değil, depremin neden olduğuna ve ne yapacaklarını bilmeye ihtiyacı vardır.

RUTİNLER OLUŞTURUN

Hayat sarsıldığında ve ani olaylarda temel güven duygusunun sarsıldığını söylemiştik. Bu duygunun yeniden kazanılması için rutinleri devam ettirmek oldukça önemlidir.

Çocukların okula gitmesi, sabah aynı saatte kahvaltı yapılması, oyun saatleri, meyve saatleri veya diğer çocuklarla/komşularla bir araya gelmek gibi devam eden rutinler güven duygusunun yeniden oluşmasına yardımcı olacaktır.

DUYGULARIN İFADE EDİLMESİ VE YATIŞTIRILMASI İÇİN FIRSATLAR TANIYIN

Çocuklarınızla ihtiyaç duyduğu her zaman bu olaylar ve duygular üzerine sohbet edin. Çocuklar bu konuları konuşmak istediğinde korku ve kaygılarının büyüyeceğinden endişe edip konuşmamayı tercih edebiliriz. Ancak bu doğru değildir.

Aksine, ihtiyaç duyulduğunda yapılan konuşmalar yatıştırıcı etkiye sahiptir. Kimi çocuk ne olduğunu bilmek, anlamlandırmak ve duygularını düzenleyebilmek için tekrar tekrar sorular sorabilir ve konuşmaya ihtiyaç duyabilir. Bu normaldir ve çocukların konuşma ihtiyacı giderilmelidir.

Bununla birlikte bazı çocuklar deprem temalı oyun oynayabilir. Oyun, duyguların ifadesi ve yatışması için gerekli bir aktivitedir. Çocuklar kendi kendine bir oyun başlattıysa bu oyunlar desteklenmelidir, yetişkinler de bu oyunlara katılabilirler. Su aktiviteleri, çamur, kil gibi malzemeler de olumsuz duyguları yatıştıran güçlü malzemelerdir. Böyle etkinliklerle çocuklarınızı destekleyebilirsiniz.

AFETLE İLGİLİ ÇOCUKLARA SÖYLENMEMESİ GEREKEN ŞEYLER:

"Korkulacak bir şey yok"

"Bir şey olmadı ki"

"Abartma"

"Ağlayacak bir şey yok"

Vb.

Bir şey oldu. Ve birçok insan etkilendi. Bunu yok saymak ve küçümsemek yerine hassas duygulara anlayışla yaklaşmak gerekir. Duygular anlaşıldığı zaman yatışır, yok sayıldığında değil.