Vejetaryen ve vegan beslenme, çeşitli beslenme türleri arasında en popüler olan ve en çok bilinen beslenme türleridir. Bazı Müslümanlar vejetaryen ya da vegan beslenme tarzını benimserken kimisi de dinen bu tarz beslenmeyi sakıncalı bulmaktadır. Peki, Müslümanların farklı beslenme tarzlarına yönelik tutumları nasıl olmalıdır? Vejetaryen ve vegan beslenme tarzı dinen uygun mudur?
1 Kasım 1994'ten beri sene Kasım ayının 1. günü Dünya Vegan Günü olarak kutlanır. 1 Kasım Dünya Vegan Gününün amacı, hayvanların yaşamına saygı duyulması için farkındalık oluşturmak ve vegan beslenme tarzı hakkında insanları bilgilendirmek için kutlanır. Özellikle vegan beslenme tarzı, vejetaryen beslenmeden farklı olarak hayvan haklarına ve hayvan yaşamının korunmasına karşı çok tutucu bir duruş sergiler. Kurban kesme, adak vermek gibi ibadetlerin bulunduğu dinlerde ise, bu duruşun dinin öğretileriyle bağdaştırılıp bağdaştırılamayacağı kafa karışıklığı oluşturmuştur. İslam dininde sünnet hükmünde olan kurban kesme ibadeti, bir noktada et yemeyi ve yedirmeyi teşvik ettiğinden, vegan ya da vejetaryen beslenme biçimlerinin dinle uyuşmadığı algısına sebep oluyor. Yanı sıra, bu beslenme tarzlarını benimseyen birçok Müslümanın da bulunduğu bilinmektedir. Peki, farklı beslenme tarzlarıyla ilgili tutumumuz nasıl olmalıdır? Konuyu aydınlatmak amacıyla öncelikle vegan ve vejetaryen beslenme tarzlarını tanıyalım.
VEGAN BESLENME NEDİR? VEJETARYEN BESLENME NEDİR?
FARKLARI NELER?
Öncelikle belirtelim ki veganlar hiçbir şekilde hayvan eti ve hayvansal gıda tüketmezken vejetaryenler kısmen tüketiyor. Bu bağlamda vejetaryenlik 4'e ayrılıyor:
Ovo vejetaryen: Yumurta yerler fakat onun dışındaki hiçbir hayvansal gıdayı yemezler. Süt ve yoğurt da yemezler.
Lakto vejetaryen: Hayvan ürünleri ile yumurtayı kesinlikle yemeyip süt ürünleri tüketirler.
Pesko vejetaryen: Et ürünleri yemezler ancak balık ve balık ürünleri yerler.
Lakto-Ovo vejetaryen: Süt ürünleri ve yumurta gibi hayvandan alınan besinleri tüketirler ancak hayvanın etini yemezler. En sık karşılaşılan vejetaryenlik türü bu türdür.
Bir vejetaryen bir restorana gittiğinde yemeğin içinde kullanılan ürüne göre, etsiz ve örneğin içinde yumurta olmayan bir siparişi verebilir. Ancak veganlar için dışarıda yemek yemek daha zordur. Çünkü vegan olmak, aslında bir beslenme tarzından çok daha fazlası, bütünen bir hayat tarzıdır. Veganlar et ve et ürünleri, hayvanlardan elde edilen hiçbir gıdayı tüketmezler. Süt, yumurta, bal, balık ve balık ürünleri asla yemedikleri gibi yemek yapılırken kullanılan herhangi bir malzemenin de hayvansal bir dokusu olup olmadığını önemserler. Dahası, hayvansal malzemeyle yapılmış kıyafetleri de giymezler. Deri, kürk, ipek, yün, vs. gibi malzemelere vegan hayat tarzında yer yoktur. Ayrıca piyasaya sürülmeden önce hayvanlar üzerinde deney yapan hiçbir kimyasal ürünü; temizlik malzemeleri ve makyaj malzemeleri de dahil, asla kullanmazlar. Bu tarz gıda ve ürünleri kullanmadıkları gibi hayvan hakları savunuculuğunu da üstlenirler. Dolayısıyla vegan hayat tarzı politik bir duruş olarak kendini gösterir. Peki, et ve et ürünlerini yememenin ya da et ve et ürünleri yemenin hayvan haklarına bir saldırı olduğu fikri dini hassasiyetlerle birleşince ortaya nasıl bir manzara çıkmaktadır?
İSLAM DİNİNDE HAYVANLARI SEVMEK VE KORUMAK ESASTIR, ZULMETMEK YASAKLANMIŞTIR
Öncelikle İslam dini, hayvanları sevmeyi ve onları korumayı teşvik etmiştir. İslam dinine göre herhangi bir canlıya kasıtlı zarar vermek veya öldürmek, zulmetmek haramdır. Ancak kurban kesmek veya beslenme amaçlı balık tutmak, tavuk, hindi, vs. helal gıdalardan yemek bu kapsamda değildir. İslam, iki şeyi birbirinden ayırt eder: Birincisi; yaşamın devamı için yeryüzünde yaratılan nimetlerden faydalanmak, onlardan yemek ve ikincisi; canlılara acı çektirmek, zulmetmek, zarar vermek veya sebepsiz öldürmek. Allah Teâlâ ayet-i kerimesinde şöyle buyurmuştur:
يَٓا اَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْاَرْضِ حَـلَالاً طَـيِّباًؗ وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِؕ اِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبٖينٌ
"Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan maddelerin helâl ve temiz olanlarından yiyin; şeytanın peşinden gitmeyin, çünkü o apaçık düşmanınızdır." (Bakara Suresi/168)
Buna göre yeryüzünde bulunanlardan temiz ve helal olan her şeyi tüketmek Allah'ın kullarına bahşettiği bir hediye olarak görülebilir. Ancak dikkat edilmelidir ki, hayvanlardan helal olanları yemek caizken, onları acı çektirerek öldürmek, zarar vermek ve hayvanlara karşı her türlü muamelede insanî sınırları aşmak haram kılınmıştır. Yani, İslam dini her eyleminde, cani olmayı yasaklamıştır. İnsan, diğer canlılar gibi doğada varlık gösterir ve yine diğer tüm canlılar gibi hayatta kalma içgüdüsüne sahiptir. Dolayısıyla avlanma veya yeryüzündeki hayvanlardan yemek, ilk insandan beri insana ait duygulardan biridir. Ancak Allah Teâlâ, insanı toplumsal bir varlık olarak yaratmasıyla ona medeniyet bahşetmiş ve bu özelliğiyle onu doğadaki diğer canlılardan ayrı kılmıştır. Bunun sonucu olarak da insana, avladığı hayvanları çiğ yemesi ve vahşet yasaklanmıştır.
VETEJARYEN VE VEGAN BESLENME DİNEN UYGUN MUDUR?
Bir Müslüman yeryüzündeki nimetlerden hoşuna gideni helal çerçevede yiyebilir, hoşuna gitmeyenden uzak durabilir. Ancak her halükarda Allah'ın bahşettiği nimete şükretmesi beklenir. Bir Müslüman, örneğin bir sebzeyi sevmiyor ve yiyemiyor diye Allah'ın nimetine küfretmiş sayılmaz. Buradaki ölçü niyet ve tavırdır. Alerjik reaksiyonlar ya da sağlık sebebiyle çeşitli diyetler yapılabilir. Bunda dinen bir sakınca yoktur. Bir Müslüman et ve et ürünleri yememeyi de tercih edebilir. Bu anlamda vejetaryen beslenebilir. Ancak eğer kişi, hayvansal beslenmenin bir cinayet olduğunu iddia ederse veya Allah'ın merhametine ve rahmetine sığmayacak duygu ve niyetleri Allah'a atfederse, o zaman bu tavır İslami tavra ters düşer. Eğer bir kimse Allah'tan daha merhametli, daha sevgi dolu ve daha bilgili olduğunu düşünür ve Allah'ın, merhamet, bilgi ve sevgiden yana noksan olduğunu iddia ederse, bu tavır caiz olmaz.
Allah Teâlâ ayet-i kerimesinde şöyle buyurmuştur: "Görmediler mi ki biz onlar için, ellerimizin eseri olan hayvanlar yarattık da onlar bu hayvanlara sahip oluyorlar. Biz o hayvanları kendilerine boyun eğdirdik. Onlardan bir kısmı binekleridir, bir kısmını da yerler. Onlar için bu hayvanlarda (daha pek çok) yararlar ve içecekler vardır. Hâlâ şükretmeyecekler mi?" (Yasin Suresi/71-73).
Bunun haricinde Avrupa'da ya da dünyanın başka yerlerinde yaşayan Müslümanlar için vejetaryen ya da vegan beslenme tarzları haramdan uzak durmak için önemli bir rol oynar. Bu yüzden Avrupa'daki pek çok Müslüman, orada vejetaryen beslenmektedir. Ayrıca bazı insanların bünyesine et ve süt ürünleri çeşitli sağlık problemleri yaratabilmekte. Dolayısıyla insanların vücut tipine göre, kendisine neyin faydalı olacağını gözeterek beslenmesi önem arz etmektedir.
BİR YORUM YAPIN 0